تاریخ چین - تمدن هفت هزار ساله

کشور چین ملقب به هیولای زرد یکی از قدیمی ترین تمدن های بشری است که امروزه توانسته در عرصه های اقتصادی و سیاسی در دنیا به عنوان یکی از قدرت های بزرگ مطرح شود . چین در هنر، فرهنگ، زبان، اقتصاد و … هنر و فرهنگ چینی و زبان چینی و … مختص به خود را دارد به عبارتی کشور بی هویتی که فرهنگی اقتباسی داشته باشد نیست.
تاریخ چین تاریخ پر پیشینه ای است ، پیشینه این تمدن به بیش از هفت هزار سال پیش می‌رسد. تمدن چین یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های موجود و ادامه‌دار تاریخ بشریت است.
نخستین تمدن‌های چین در حاشیهٔ رودهای یانگ تسه و رود زرد شکل گرفت، یافته‌های مربوط به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد، نشان می‌دهد که انسان‌هایی در دره “یانگ تسه” ساکن شده و به کشاورزی پرداخته‌اند.
آنها آبادی‌هایی را پدید آورده و برنج کاری را توسعه دادند، اما در دره رود زرد “خوانگ خه” ارزن کاشته می‌شد، زیرا هوای شمال چین برای کشت برنج بسیار سرد بود.
در این منطقه، فرهنگی سر بر آورد که آن را به افتخار روستایی از استان خی نن، فرهنگ یانگ شائو نامیده‌اند، زیرا در سال ۱۹۲۱ میلادی، بقایای سکونت انسان‌ها در این منطقه به دست آمد، دوران اوج و شکوفایی این فرهنگ بین سالهای ۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰ پیش از میلاد بود.
در اواسط قرن بیستم، باستان‌شناسان روستای ۶۰۰۰ ساله بانپو را از زیر خاک بیرون آوردند، در این منطقه، پایه‌های تعداد زیادی ساختمان، محل‌های روشن کردن آتش، انبارهای مواد غذایی، ظروف سفالی و چندین گور حاوی اسکلت شناسایی شد.
وجود ساختمان عمومی مدوری که خانه‌های مسکونی در اطراف آن قرار داشتند نیز حاکی از آن بود که زندگی گروهی-اجتماعی سازمان‌یافته‌ای در این منطقه وجود داشته است، طغیان‌های عظیم دو رود یانگ تسه و خوانگ خه، تمدن‌های باستانی چین را از بین برد.
نژاد مردم چین
پنج نژاد در چین زندگی می‌کنند ، هن که نژاد اصلی چین است ،من که نژاد منچوری است، مُون نژاد مغولی است،جان نژاد تبتی است و خُواری که شامل ترکهایی است که مسلمان هستند.

زبان و خط چینی

خطی است در ابتداء تصویری، یعنی در حد نقش و نقاشی و در حال حاضر خط اندیشه نگاری است که از نظر شکل لغات با خطوط تصویری تفاوتی ندارد و این خط الفبا نداشته و به صورت کلمه‌های ساده و یک آوایی و از ترکیب کلمات ساده کلمات دیگر بوجود می‌آید.
با همان قلمی که خط نوشته می‌شود نقاشی هم کشیده می‌شود ، بنابراین خط چینی یک نوع نقاشی است ، صحبت کردن به زیان چینی از لحاظ لغات و دستور بسیار ساده است ، چون یک کلمه هم می‌تواند فعل باشد و هم اسم ،صفت ، قیود زمان و مکان جملات را به گذشته ، حال و آینده می‌رساند ولی از نظر نوشتن چون بیش از پنج هزار کلمه باید آموخت ، نوشتن مشکل است.
از حفاری در سراسر چین مدت زمان زیادی نمی‌گذرد در طی سال‌های اخیر به اکتشافات زیادی دست زده‌اند که یکی از این کشفیات مربوط به انسان‌های پکن است که در محل” جو-گو-تین” در ۶۰ کیلومتری پکن پیدا کردند ، نظرات باستان شناسان در مورد قدمت این انسان ۵۰۰ هزار سال پیش است، این انسان از نظر شکل و قیافه گویای همان نژاد زرد است.
در سال ۱۹۱۴ در حوزه رودخانه زرد در شمال چین در یک تپه‌ای نمونه‌های زیادی از پستانداران فسیل شده کشف شد که چینی‌ها به آن تپه به علت عدم آگاهی تپه استخوان اژدها می‌خواندند و در سال ۱۹۲۲ یک هیات سوئدی به سرپرستی آندرسون در مسافت ۶۰ کیلومتری پکن به کاوش پرداخت و با یک متخصص دیرینه شناسی آمریکایی به چند دندان برخورد کرد که محل کشف آنها جوگوتین است و در سال ۱۹۲۸ میلادی بقایای یک جسد فسیل شده در اطراف پکن کشف شد.
در انتهای یک غار که به علت فشار مواد رسوبی خراب شده بود ، جمجمه یک انسان را کشف کردند و با دندان‌هایی که قبلاً پیدا کرده بودند به هم متصل کرده و نام انسان پکن را به آن دادند ، البته در این محل جوگوتین فسیل گوزن‌ها و کفتار ، خرس و انواع پستانداران کوچک نیز یافت شده و در سال ۱۹۳۱ بر اثر کاوش‌ها چند قطعه کوارتز تراشیده شده در کنار جمجمه پیدا کردند و دیگر تردیدها برطرف شد که انسان پکن از نوع انسان است نه بنا بر اعتقاداتی از میمون، زیرا یکی از نشانه‌های انسان‌های اولیه استفاده از ابزار و آتش است.

ویژگی‌های انسان پکن
۱- درون غار زندگی می‌کرده و از آتش برای گرم کردن و پختن گوشت و دور کردن حیوانات وحشی استفاده می‌کرده ۲- از کوارتز و یک نوع سنگ آتش زنه ابزار می‌ساخته ۳- استخوان‌های خرس ، شتر ، کرگدن ، فیل و گوزن در غار زیاد کشف شده و بیشترین مربوط به گوزن بوده است. ۴ – از گیاهان نیز استفاده می‌کرده چون آثاری نباتی در آنجا بدست آمده ۵- گفته شده که انسان پکن احتمالاً آدم‌خوار هم بوده چون غالب جمجمه‌های یافت شده در اثر ضربات شدید خورد شده که مغز آنها مورد استفاده قرار گرفته و این آدم خواری ممکن است به علت عدم دسترسی به غذا باشد که امکان شکار نبوده یا امکان دارد یک محل مذهبی بوده و یا احتمالاً افراد خورده شده به عنوان اسیر از زد و خورد بدست آمده است.
تمدن‌های دوره نوسنگی
بعد از انسان پکن تا دوران نوسنگی اطلاع زیادی از تمدن‌های چین نداریم و این ممکن است به علت عدم پژوهش و کاوش‌ها در چین باشد و یا ممکن است به علت تغییرات آب و هوا تمدن یا فرهنگی بعد از انسان پکن در چین بوجود نیامده باشد ولی از نظر دوران کشاورزی یا نوسنگی ما به چند تمدن مهم برمی‌خوریم.

۱- تمدن” خه- مو- دو” مربوط به ۷ هزار سال پیش در این تمدن آثاری از وسایل استخوانی و سنگی و همچنین ظروف سفالین پیدا شده اغلب سفال‌ها منقوش و دست سازند.
خانه‌ها چوبی بوده و قدیمی‌ترین چیزی که از این تمدن به دست آمده پاروی چوبی است که سالم مانده ،از مکان‌های کشف شده دانه‌های گیاهی ،برنج و هسته گیاهان کشف شده است .
۲- تمدن” یانگ شائو” که مربوط به هزاره سوم ق. م در ناحیه “شن سی” تشکیل شده و رنگ ظروف سفالی قرمز و منقوش به طرح‌های هندسی است این سفال‌ها از گل رس نرم ساخته شده و سطح آنها بعد از رفتن به کوره منقوش شده است.
بطور کلی در دوره نوسنگی در چین خانه‌ها ابتداء از چوب و بعداً از چینه و سپس از گل و چوب بوده است.
تمدن ده‌نشینی دوران باستان
در حدود ۱۵۰۰ ق.م، شاهان سلسله شانگ با هم متحد شدند و دستور تشکیل تمدن‌های دوره تاریخی چین را دادند، البته قبل از دوره شانگ به سلسله‌ی دیگری به اسم” شیا” اشاره می‌کنند ولی ظاهراً این دوره را افسانه‌ای می‌دانند و به هر حال در دوره شانگ ساخت وسایل مفرغی در ابتدا جنبه آئینی داشته و ظروف کشف شده از مقابر شانگ نشانه تکامل ساخت این نوع ظروف است.
مصارف این ظروف در ابعاد بزرگ و کوچک بدین شرح است:
۱- ظروف غذاپزی، که غالباً به صورت مستطیلی و چهار پایه هستند و در محل دسته آنها سوراخ‌هایی جهت حمل ظرف در نظر گرفته‌اند۲- ظروف مفرغی جهت نگهداری آذوقه و مواد اولیه غذایی ۳- ظروف مفرغی پایه‌دار جهت گرم کردن مواد الکلی و همچنین ظروفی جهت نگهداری مشروبات الکلی ۵- از زنگ‌های بسیار بزرگ به جهت دور کردن ارواح خبیثه از آن استفاده می‌کردند.
۶- جام‌های مفرغی ، که به صورت‌های مختلف ساخته می‌شده ، این نوع ظروف به اشکال مختلف ساخته می‌شد.
-۷ سلاح و ابزارهای جنگی، این ظرف‌ها عالباً دارای نوشته است و چون پیدایش خط از زمان سلسله شانگ بوده این نوشته‌ها غالباً نام هنرمند و پادشاه زمان و سلسله را در برمی‌گیرد و همچنین نوشته‌هایی است که درباره رسوم کشور داری پادشاهان شانگ اطلاعات سودمندی به ما می‌دهد.
چینی‌ها قبل از اینکه بر روی ظروف مفرغین بنویسند از مغز استخوان و لاک، لاک پشت استفاده می‌کردند و نوشتن روی استخوان‌ها غالباً جنبه فال و پیشگویی داشته در مقابر پادشاهان شانگ آثار زیادی از سفال‌های صیقلی ممتاز که از اجداد اصلی چینی‌های بدوی هستند یافت شده است ، در دوره شانگ قربانی انسان هم مورد نظر بوده و مردم خانه‌های گلی داشتند و مرد و زن خودشان را در لباس‌های کامل می‌پوشاندند.
در آغاز این سلسله ، کرم ابریشم از جنوب چین وارد شد و این کار در تخصص زنان بوده، مردم شانگ اعتقاد به زندگی بعد از مرگ داشتند چون در قبور شاهان علاوه بر وسایل یاد شده خدمتگزاران خاص و زنان را می‌کشتند و همراه جسد امپراطور به خاک می‌سپردند از نظر مذهبی اعتقاد به جادوگری داشتند و آئین‌های مخصوص انجام می‌دادند که عواید این مراسم و نذورات بین شاه و حاکم هر منطقه تقسیم می‌شد.
ارواح کوه ، دریا ، نهرها، ارواح محلی ، خدایان زمینی و آسمانی را ستایش می‌کردند، پرستش ارواح نیاکان از این زمان در چین رایج شد و تا به امروز ادامه دارد و همینطور پرستش قهرمانان افسانه‌ای، یعنی جنگجویان قدیمی که تبدیل به خدایان می‌شدند و جنبه تقدس پیدا می‌کردند.
اصل خلقت جهان از نظر چینی‌ها جنبه فلسفی داشته که ابتدا نه آسمان وجود داشته و نه زمین و جهان بصورت یک خلاء بی‌شکل نمایش داده می‌شد و در این ویژگی خاص دو روح به اسامی یانگ و سین وجود داشته که یانگ بر آسمان و سین بر زمین حکومت می‌کرده و نیروی یانگ نیروی مثبت روشنایی فعال و مذکر شناخته شده بوده و نیروی سین ماده تاریکی غیر‌فعال و منفی بوده است.
اتحاد این دو نیرو باعث گردش جهان شده در حالی‌که این دو نیرو متضاد و مخالف همدیگرند ، مکمل یکدیگر نیز هستند نیروی یانگ و سین در طبیعت در کل موجودات خلقت وجود دارد و سستی هر کدام باعث اختلال در جهان می‌شود، این دو نیرو را به صورت یک دایره نشان می‌دهند که به دو قسمت تقسیم شده که یک قسمت سیاه و قسمت دیگر سفید است و در قسمت سیاه یک نقطه سفید وجود دارد و در قسمت سفید دارای یک نقطه سیاه است که هر کدام حاوی یک نکته عرفانی است که احتمال تبدیل شدن سیاه به سفید و سفید به سیاه بر اثر عدم انجام وظایف دارد.

بعد از سلسله شانگ ، سلسله جو از (۱۰۲۸-۲۵۷ ق .م) به روی کار آمد و ساخت دیوار چین از این زمان شروع شده و “دوفیاسوف” مشهور چین مربوط به این دوره هستند، لائوتسه و کنفوسیوس و تاسیس مدارس همراه با تشویق مردم برای درس خواندن مربوط به این دوره است.
“جو-یو-اَن” یکی از شعرای مشهور این دوره و مربوط به (قرن چهارم ق. م) است که به علت فسادی که در اواخر سلسله جُو بوجود آمده بود مبارزه می‌کرد و چون به گفته‌های او توجه نمی‌کردند ، او خود را در رودخانه غرق می‌کند (برنامه‌ای که همه ساله در چین به عنوان مسابقات قایقرانی با قایق‌های اژدهایی شکل در چین است مربوط به یادبود این شاعر است )مردم در این زمان خانه‌ها ، معابد چوبی و گلی داشته‌اند که اثری از آنها در دست نیست.
بزرگ‌ترین پادشاه این سلسله شخصی بود به اسم” چین- شی- خوانگ- دی “، که در زمان این پادشاه دیوار چین که به صورت مجزا از هم بود به صورت پیوستگی و امتداد به دیوارها به کار رفت ، سنگ و آجر و ملات مربوط به این پادشاه است .
دیوار چین که برای جلوگیری از هجوم اقوام بربری کشیده شده بود، تقریباً شمال چین را اشغال کرده ، ارتفاع و عرض دیوار بین ۵/۷تا ۸ متر است و عرض دیوار به حدی است که ۶ سوار در کنار هم به آسانی حرکت می‌کنند و به فاصله هر ۱۰۰ متر برج دیدبانی قرار دارد و مامورین در طول زمان‌های مختلف به دیده‌بانی می‌پرداختند و اخبار در موقع حمله دشمن بوسیله روشن شدن مشعل‌ها مخابره می‌شد .

دیوار در جهتی که رو به دشمن قرار گرفته دارای بریدگی‌هایی است که برای تیراندازی استفاده می‌شد ، چهار دروازه بزرگ و معتبر در طول دیوار وجود داشته که در تمام مدت نگهبانان از آنها مراقبت می‌کردند و این دیوارها از پستی و بلندیها و دره‌ها با ارتفاع مشخص ادامه پیدا می‌کرده است ،(فضا‌نوردان اولین آثاری که در روی کره زمین مشاهده کردن دیوار بزرگ چین بوده است)در چند دهه قبل باستان‌شناسان چین مقبره چین شی خوانگ دی را کشف کردند که شامل ارتش کاملی از سفال بود که حدود شش هزار سرباز سفالین داشت گفته شده که این مقبره عظیم ۱۰ سال ساختش طول کشیده است .
“چین شی هوان گدی”، نخستین امپراتور سلسله کین(چین)، کسی بود که ایالات مختلف کشور چین را متحد کرد و در سال ۲۲۱ پیش از میلاد، امپراتوری چین را رسماً پایه‌گذاری کرد.
آرامگاه امپراتور کین در شهر شیان واقع در استان شانشی به همراه جنگجویان سفالی مشهوری که در سال ۱۹۷۴ در این آرامگاه کشف شدند، از سال ۱۹۸۷ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند.
سلسله هَن : ۲۰۶ ق .م تا ۲۱۱ میلادی این سلسله با اشکانیان همزمان بوده و پادشاهان این سلسله راه ابریشم را گسترش داده‌اند و سفیرانی به ایران و اروپا فرستاده‌اند، در این دوره امتحانات ورودی برای انتخاب کادر مامورین است که تا قبل از حکومت جمهوری در چین برقرار بود و به خانواده و طبقه نیز کاری نداشته است.
کاغذ در ” ۱۰۵ میلادی” اختراع شد که از چین به سمرقند ، ایران و سپس به بغداد و اروپا رفت.
سلسله تانگ : ۶۱۸ تا ۹۰۶ میلادی ورود ادیان مختلف از جمله زردتشت – مانوی – اسلام و نیز اختراع صنعت چاپ در این دوره است و نیز چینی‌سازی در این سلسله جای خود را باز می‌کند و از اهمیت ظروف فلزی کاسته می‌شود.
در مورد بناهای قدیمی پیش از تاریخ چین جزء دیواره‌های چینه‌ای و خانه‌های چوبی به طور ویران شده‌ای اثر دیگری بدست نیامده است احتمالاً بناهای پیش از تاریخ چین به علت اوضاع جغرافیایی چین چوبی بوده و به علت احتمال آتش‌سوزی و پوسیدگی از آنها نشانه‌ای بدست نیامده است .
معابد: چند نوع معبد در چین از زمانی که دین بودایی در آنجا پا گرفت ساخته شده است که به شرح ذیل می‌باشد.
۱- معابد بودایی: پلان این معابد معمولاً مربع یا مستطیلی شکل است، معبد در حیاط مربع یا مستطیلی شکلی محصور شده که در اطراف دارای حجره‌هایی است که مربوط به راهبان بودایی و طلاب می‌باشد، این حیاط‌ها دارای درهای بسیار بزرگی هستند که در اطراف آنها مجسمه هایی مربوط به نگهبانان مخصوص بودا وجود دارد .
چهره این مجسمه‌ها غالباً وحشتناک و همراه با سلاح است که کارشان از نظر اسطوره چینی دور کردن ارواح خبیث و شیاطین است جلو معبد اصلی که محصور در حیات بزرگی است عود سوزها و میزهای نذورات قرار دارد و مرکز اصلی بنا را معبد تشکیل می‌دهد که شامل یک تالار اصلی و فضاهای بزرگ مربع و مستطیل شکل اطراف است.
مصالح اصلی معابد قدیم کلاً چوبی بوده که از بین رفته و معابد بعدی از سنگ و چوب ساخته شده است ، سقف بنا کلاً چوبی است منتهی با تزئینات بسیار زیاد و رنگ‌های مختلف و نقاشی‌های گوناگون و بطور کلی کارهای هنری برجسته کاری، چوبکاری و ستون‌هایی که در معابد بکار رفته به چند دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از: ۱- پایه‌ها معمولاً ساده و بدنه‌ها غالباً استوانه‌ای شکل و جنس ستون از چوب یا سنگ است و سرستونها از نظر فرم ساده ولی از نظر تزئینات غنی هستند.
مهم‌ترین کار روی ستون‌های سنگی نقش‌های برجسته یا مشیک اژدها و سیمرغ است ، در تالار اصلی معابد مجسمه‌های مختلف از بودا و تجلّیات مختلف او بصورت بودای خندان و غیره دیده می‌شود، در کنار بودا در دو طرف مجسمه‌های بودا ساتوها و نگهبانان بودا قرار دارند در جلو این مجسمه‌ها میزهای کنده کاری شده که در روی آنها وسایل موسیقی سنتی چین ، گلدان ، شمعدانها و نذورات قرار می‌گیرد مراسم داخل معبد و دعای راهبان بودایی هنگام طلوع آفتاب و ظهر و غروب انجام می‌شود.
۲- عود سوزها:معمولاً ظروف فلزی سه پایه یا چهار پایه هستند که در بالای آنها پوشش چتری شکل است هر بودایی هنگام ورود به معبد عود و مواد خوش بو را در آتش می ریزد . عمل زانو زدن در خارج از معبد اصلی و عمل تطهیر نیز صورت می‌گیرد.
۳- پول سوزها : بناهای کوچکی هستند که در معابد ساخته می شوند این بناها دارای بام چتری یا شیروانی شکل هستند که محل خروج دود در سقف آنها تعبیه شده ، بدنه پول سوزها تو خالی است و زائرین کاغذهای مخصوص نذورات را از غرفه‌ها خریداری می‌کنند و به یاد اموات و یا نذر خود در پول سوزها می‌سوزانند.
مهم‌ترین عنصر معماری و تزئین در معابد مربوط به بام معابد است یا سقف معابد که شیروانی شکل هستند و معمولاً چند طبقه که با تکه‌های سفال یا چوب محافظت می‌شوند، در بیشتر معابد در بالای بام کشتی چوبی به چشم می‌خورد که از سمبل‌های هنر بودا است به معنی اینکه مردگان بوسیله این کشتی‌ها به ساحل نجات می‌رسند.
نقوش تزئینی اژدها و سیمرغ ، پیروان بودا و بعضی از حیوانات در بام معابد بطرز چشم‌گیری خودنمایی می‌کند و غالب این تزئینات را از شیشه‌های رنگی ساخته‌اند.
۴- دروازه‌ها: بناهای چوبی یا سنگی بسیار زیبایی هستند که معمولاً در جلو معابد تعبیه می‌شوند همان مشخصاتی که در بالای بام معابد گفته شد، بطور مختصرتر در بالای دروازه‌ها دیده می‌شوند و این دروازها به دلایل زیر مورد توجه است.
۱- تسلط و دید فضای داخلی معبد از خارج و از خود معبد تماشای مناظر خارج از معبد ۲- دور کردن ارواح خبیث و ممانعت از ورود آنها به داخل معبد